Kort geding
Op 7 september won Milieudefensie het kort geding. De overheid moet er nu alles aan doen om op zo kort mogelijke termijn overal in Nederland aan de Europese luchtkwaliteitswet te voldoen. De milieuverdedigers willen dat de overheid de oorzaak van de ongezonde lucht aanpakt door vervuilend vervoer tegen te gaan en te investeren in schoon en duurzaam vervoer. Ook moet de overheid bijvoorbeeld de intensieve veehouderij, industrie, scheepvaart en houtrook aanpakken.
Wat doen Luchtwachters?
Luchtwachters houden hun gemeente in de gaten of zij het vonnis van de rechter goed uitvoeren. Dat betekent dat zij de maatregelen gaan monitoren (uit het luchtkwaliteitsplan) die gemeenten en Rijk nemen om de overschrijdingen te doen verdwijnen.
Luchtwachters:
• Checken of hun gemeente de juiste maatregelen neemt
• Houden Milieudefensie op de hoogte van de voortgang
• Gaan het gesprek aan met lokale politici uit hun stad
• Vragen aandacht voor de overschrijdingspunten en luchtkwaliteit in hun stad
Ze zoeken vooral Luchtwachters in de 7 steden waar de wetten en normen worden overschreden:
- Amsterdam
- Rotterdam
- Den Haag
- Utrecht
- Den Bosch
- Eindhoven
- Arnhem
Wat is de invloed van Luchtwachters op de overheid?
De luchtkwaliteitsnormen worden op verschillende plekken in Nederland overschreden. Ook op andere plekken is de lucht vaak ongezond. Veel mensen die in een stad met een overschrijdingspunt wonen komen dagelijks in contact met ongezonde lucht. Als burgers kunnen zij direct invloed uitoefenen op het beleid en de plannen van de gemeente. Zij kunnen controleren of hun gemeente het vonnis van de rechter uitvoert en kunnen de gemeente hierop aanspreken als dit niet (goed) gebeurt. Ook kunnen zij meer mensen informeren over de overschrijdingspunten, luchtkwaliteit en wat dat betekent voor je gezondheid, zodat meer mensen bewust worden van de ernst van ongezonde lucht in hun stad. Hoe meer mensen vragen om gezonde lucht, hoe meer invloed we hebben op het beleid van de gemeente en het Rijk.
Waarom focussen op 7 steden?
Het RIVM heeft een lijst opgesteld met overschrijdingspunten. In de 7 genoemde steden liggen overschrijdingspunten langs gemeentelijke wegen, die voornamelijk veroorzaakt worden doordat er teveel verkeer rijdt. Dat betekent dat de gemeente verantwoordelijk is voor de aanpak van dit overschrijdingspunt. Als inwoner van een stad kun je je invloed als burger direct inzetten om de gemeente te beïnvloeden. Daarom zoekt Milieudefensie Luchtwachters in die 7 steden.
Het Rijk kan ook veel doen om de luchtkwaliteit in steden te verbeteren. Bovendien liggen een aantal overschrijdingspunten langs snelwegen. Daarom is het ook belangrijk dat we goed checken of het Rijk de juiste maatregelen neemt. Je kunt als Luchtwachter dus ook het Rijk in de gaten houden.
Kan je ook uit een andere stad mee doen?
Mensen die buiten de 7 steden wonen, kunnen ook Luchtwachter worden voor hun eigen gemeente. Zij houden op eigen initiatief de ontwikkelingen rondom luchtkwaliteit en mobiliteit in hun stad in de gaten. Zij kunnen gebruik maken van al de materialen en meedoen aan de trainingen.
Aanmelding
Wat zijn overschrijdingspunten?
De Europese Unie (EU) heeft wetten opgesteld waarin staat hoe goed de luchtkwaliteit moet zijn. Ze hebben normen opgesteld voor onder andere fijnstof en stikstofdioxide. Deze normen gelden al sinds 2005 voor fijnstof en sinds 2010 voor stikstofdioxide. Nederland heeft destijds uitstel gekregen voor het voldoen aan beide normen. Het uitstel voor het voldoen aan de fijnstofnorm liep af op 1 juni 2011. De norm voor stikstofdioxide is in Nederland ingegaan op 1 januari 2015. Er wordt echter nog niet op alle locaties aan de normen voldaan. Milieudefensie heeft dit onder andere aangetoond in haar meetcampagne van 2015. De plekken waarop de Europese normen voor fijnstof en stikstofdioxide worden overschreden noemen we overschrijdingspunten.
Wat zijn de Europese normen?
| Fijnstof (PM10) | Stikstofdioxide (NO2) |
| Jaargemiddelde norm: 40μg/m³ | Jaargemiddelde norm: 40 μg/m³ |
| Dagnorm: 50 μg/m³ | Uurnorm: 200 μg/m³ |
| De dagnorm mag maximaal 35 keer overschreden worden | maximaal 18 keer overschrijden |
Er zijn Europese normen voor fijnstof (PM10), voor NO2 en voor enkele andere gassen.
Wat doet Milieudefensie aan overschrijdingspunten veroorzaakt door industrie, veehouderijen, scheepvaart en houtrook? Wat kan je zelf doen?
De overheid moet alle overschrijdingspunten aanpakken. Dat betekent dat zij zich moeten richten op de bronnen die overschrijdingen veroorzaken, zoals vervuiling afkomstig van verkeer, intensieve veehouderij, industrie, scheepvaart en houtrook. Milieudefensie richt zich op de aanpak van vervuiling afkomstig van verkeer. Kijk voor meer informatie op hun website over de aanpak. De aanpak van de overige bronnen houden zij wel in de gaten, maar zij voeren hier niet actief campagne op.
Woon je zelf in de buurt van een industriegebied, veehouderij, haven of ervaar je overlast door houtrook en maak je je zorgen over de luchtkwaliteit? Je kunt je altijd richten tot de vergunningverlener van de bedrijven die voor deze overschrijdingspunten zorgen en vragen wat zij gaan doen om de overschrijdingen op te lossen. Doorgaans is de vergunningverlener van bedrijven de gemeente of de provincie.
Hoe zit het met houtrook?
Houtrook zit niet in het rekenmodel van het RIVM (ze weten niet wie wanneer waar stookt). Het is dus niet mogelijk om op basis van de officiële rapportages van het RIVM aan te wijzen waar overschrijdingen optreden door houtrook. Die RIVM rapportages liggen ten grondslag aan het oordeel van de rechter. Overigens is het hoe dan ook nodig om luchtvervuiling door houtstook aan te pakken, maar het vonnis van het kort geding geeft daarvoor (nog) weinig aanknopingspunten.
Bodemprocedure
Naast de overschrijdingspunten is de lucht toch ongezond
De Europese luchtnormen zijn onvoldoende streng om de gezondheid te beschermen. Dat betekent dat de lucht ook niet gezond is op plekken waar de normen gehaald worden, maar toch veel vervuiling in de lucht zit. Daarom voert Milieudefensie een bodemprocedure, waarin ze pleiten voor echt gezonde lucht. Het vonnis van het kort geding is een goed begin: daardoor moet Nederland op zijn minst overal aan de normen voldoen. En als ze daarvoor de goede maatregelen nemen, dan knapt de luchtkwaliteit daar overal van op.
Op 14 november dient de bodemprocedure van de rechtszaak om gezonde lucht. In de bodemprocedure gaat Milieudefensie een stapje verder dan in het kort geding. Hierin eisen we dat de Nederlandse Staat stopt met het schenden van mensenrechten, in het bijzonder het recht op gezondheid. Dat betekent dat de luchtvervuiling nog veel verder teruggedrongen moet worden dan de Europese regels voorschrijven.
Ultrafijnstof
Lees ook wat de gevaren van ultra ultra fijnstof zijn, wat hierboven helemaal nog niet in de beschouwing is meegenomen! Lees het artikel over Dick van Nieuwkoop.
Rob Vellekoop, 8 november 2017
