Het gaat goed met de ontwikkeling van voedselbossen in Nederland. Zelfs de overheid gaat meedoen. Op 23 november hebben 21 partijen in Lelystad de Green Deal Voedselbossen ondertekend. De deelnemers willen de voedselbosbouw in Nederland ontwikkelen en daarvoor deze eerst in kaart brengen.
Voordelen van het voedselbos
De boer kan na een jaar of vijf investeren gaan rentenieren door zijn activiteiten te richten op de rijke oogsten die zijn land vele tientallen jaren oplevert.
De lokale bestuurders kunnen de kosten van het groenbeheer in de hand houden.
De bewoners van de gemeente kunnen problemen als ongezonde voeding, sociale onvrede, verpaupering oplossen, terwijl zij de bossen zelf beheren.
Wat is een voedselbos?
Een voedselbos is een vorm van duurzame landbouw die sterk aan populariteit wint. Het bos is opgebouwd uit vier tot negen vegetatielagen met vooral meerjarige eetbare soorten. Een succesvol bos is zelfvoorzienend, goed voor het klimaat, veerkrachtig en economisch efficiënt. Uit een goed ontworpen voedselbos kan het hele jaar door groenten, fruit, noten, thee, paddenstoelen en honing worden geoogst. Ze worden steeds vaker aangelegd om duurzaam lokaal voedsel te verbouwen.
Voedselsysteem
De Natuur en Milieufederaties zijn ervan overtuigd dat er een duurzamer voedselsysteem te ontwikkelen is, waarbij aandacht is voor de biodiversiteit en voor een gezond verdienmodel voor de boeren. Zij zeggen dat in de huidige situatie het verhogen van de biodiversiteit in het landelijk gebied vaak nog ten koste gaat van de opbrengst van de boer. Beide partijen zijn druk bezig om oplossingen hiervoor te verzinnen. Eén van die oplossingen is ‘Het Voedselbos’.
Green Deal
Met de Green Deal hebben overheden en betrokken organisaties afgesproken om zich voor voedselbossen in te zetten. Want uit de praktijk blijkt dat de voedselbosbouw extra input kan gebruiken op juridisch vlak. Bomen en struiken passen niet altijd binnen het wettelijke kader voor voedselproductie, terwijl de subsidieregels voor bos en natuur veel eetbare soorten uitsluiten die voor voedselbossen juist interessant zijn.
Opbrengsten en kosten
Op de website van een van de deelnemers aan de groene deal, de Stichting Voedselbosbouw NL wordt uitgelegd wat de kosten en de opbrengsten van een gemiddeld voedselbos zijn.
Kosten
De ontwikkelkosten van een voedselbos zijn beperkt, afgezien van de prijs voor grondaankoop tot ontwerpkosten, aanleg en infrastructuur. De kosten van de benodigde planten is beperkt omdat een voedselbos bijna uitsluitend werkt met permanente gewassen.
De Stichting Voedselbosbouw NL gaat uit van een prijs van 30.000 euro per hectare. De opstartperiode is twee tot drie jaar. Naast de geringe investering per hectare zijn er besparingen, doordat er gewerkt wordt met overblijvende soorten in plaats van eenjarige. Voedselbossen bestaan namelijk voor het overgrote deel uit overblijvende soorten die de winter overleven en ieder volgend seizoen doorgroeien.
Voedselbossen vragen weinig onderhoud en beheer doordat er een natuurlijke bescherming is. In de eerste vijf tot zeven jaar zijn de beheerkosten van een voedselbos bijzonder laag. Het is de eerste jaren vooral gericht op het beschermen van de kwetsbare jonge planten. In latere jaren bestaat het grootste deel van het beheer uit het oogsten van eetbare gewassen. Uit een goed ontworpen voedselbos kan het hele jaar worden geoogst. Ploegen, eggen, zaaien, wieden, bemesten en bespuiten hoeft niet.
Opbrengsten
Oogstopbrengsten zijn veelbelovend.
Een hectare natuurlijk bos produceert in één jaar gemiddeld netto ruim twee keer zoveel biomassa als een hectare landbouwgrond. En dat gaat helemaal vanzelf, zonder dat daarvoor kunstmest, pesticiden en fossiele brandstoffen nodig zijn!
Volgens de schrijvers van het kostenplaatje kunnen voedselbossen op termijn per hectare meer waardevolle producten voortbrengen dan de huidige landbouwsystemen.
Op meerdere plaatsen in de wereld hebben koplopers dat al aangetoond.
Zie ook: www.agroforestry.co.uk en www.permacultureapprentice.com.
De productiviteit van voedselbossen is groter dan die van landbouw. Dit komt omdat overal op aarde bossen zich vanzelf ontwikkelen terwijl de agrarische voedselproductie éénjarige planten gebruikt. Hierdoor zijn ze bezig in een voortdurende strijd met de natuur die overal bos wil laten groeien. Dit kost veel arbeid en (fossiele) energie kost. Omgekeerd zal de productie van voedsel in een voedselbos – waarin de natuurlijke ontwikkeling tot een bos wordt nagebootst en gestimuleerd – netto veel meer energie opleveren met eetbare en bruikbare producten dan de landbouw.
Wie een voedselbos aanlegt op basis van de ecologische principes van een natuurlijk bos kan na drie tot vijf jaar oogsten binnenhalen die de eerstvolgende vijftig jaar toenemen tot het bos is volgroeid om daarna nog vele decennia productief te blijven.
De oogstopbrengsten van een voedselbos zijn enorm denk aan fruit, noten, zaden en groenten, wortels, knollen, paddenstoelen, eetbare bloemen en honing. Daarnaast een rijke ‘oogst’ aan hoogwaardige natuur, aantrekkelijk landschap en andere nuttige producten zoals hout, medicinale kruiden en zaai- en plantgoed.
Met zulke oogsten valt goed geld te verdienen, niet alleen omdat een voedselbos per hectare buitengewoon veel bruikbare biomassa produceert, maar ook omdat je allerlei nicheproducten kunt produceren, zoals pecannoten, bosbessen, Japanse gember, zeekool, medicinale kruiden en te verwerken producten zoals jams, compotes, gekonfijte vruchten, chutneys en streekwijnen.
Rob Vellekoop, 8 januari 2018
