Er valt natte sneeuw terwijl ik voor het station van Deventer Marc Siepman ontwaar, gekleed in regenkleding. We zetten ons even later aan een tafeltje in een comfortabel Bagel-restaurant met warme koffie. Tegenover me zit een man die zoals hij zelf zegt, doet wat hij belangrijk vindt en leeft van giften. Siepman vertelt over zijn leven met basisinkomen, over ‘Voor-wat-hoort-niks’ en zijn verrassende kijk op de toekomst.
Lef
Wat mij bezighoudt is de vraag waar hij het lef vandaan haalt om met zijn gezin ‘op donatiebasis’ te leven, zoals hij dit noemt. Marc vertelt dat hij geen schijnveiligheid ontleent aan geld, want zegt hij, mensen zien onterecht geld als een soort sociaal vangnet. “Nee, zegt hij, ik verzamel mensen om mij heen die mij steunen. Ik krijg regelmatig boeken, boodschappen of geld gedoneerd.” Dit terwijl de vele cursussen die hij geeft gratis zijn.
“Het leukste is als mensen onvoorwaardelijk geven, waar ook onvoorwaardelijk ontvangen bij hoort.” Hij is in 2013 begonnen met het geven van cursussen op donatiebasis. “Ik krijg energie van dankbaarheid.” Later is hij de donaties los gaan koppelen van prestaties, zoals het geven van workshops. “Het mooiste is als mensen maandelijks een paar euro geven en dat blijven doen. Het doel is dat ik mensen bereik. Geld is niet het doel, maar een middel. We leven met een zo laag mogelijk energiegebruik en we kopen zo min mogelijk – voornamelijk tweedehands spullen.”
Marc kijkt me opgewekt aan. Deze manier van leven werpt blijkbaar zijn vruchten af. Ik zie geen bezorgd mens die bang is dat hij de volgende maand niet genoeg donaties zal ontvangen om van rond te komen.
Hij zegt: “Ik stop met een activiteit die me geen energie meer geeft. Geld bepaalt niet of ik iets al dan niet doe, maar ik moet er wel meer energie van krijgen dan ik erin stop. Anders zou ik mezelf uitputten.”
Opmerkelijk is zijn zelfkennis en oprechtheid.”Ik heb geleerd dat ik niet kan werken voor een ander. Ik geef de cursussen ook voornamelijk voor mezelf. Ik leer ontzettend veel van de input van de cursisten. En daarnaast ga ik het nog beter begrijpen door bepaalde stof tientallen keren uit te leggen.”
Hij geeft de cursussen dus evenmin voor geld, want deze zijn gratis en mensen mogen hiervoor iets geven, maar dat hoeft helemaal niet.
Voor-wat-hoort-niks-festijn
Hij vindt dat we zijn gebouwd om onvoorwaardelijk te geven en te ontvangen. “Het onvoorwaardelijk ontvangen is eigenlijk veel moeilijker dan onvoorwaardelijk geven.” Dat is eigenlijk de kern van het Voor-wat-hoort-niks-festijn dat van 9 tot en met 13 mei tijdens het hemelvaartsweekend wordt gehouden op Grubbestein, een landgoed bij Gennep in Noord-Limburg. Samen ook ervaren hoe een andere economie ons anders zou laten leven. Er is ruimte voor in totaal vijftig deelnemers, waarvan dertig het hele festijn. De resterende plaatsen zijn voor mensen die alleen de zaterdag komen. (zie info)
Het zal niemand verbazen dat dit een gratis festijn is. Het uitgangspunt van het feestelijk bijeenzijn is dat iedereen doet waarvan hij of zij energie krijgt. Dat betekent dat er ruimte is voor lezingen en workshops om informatie uit te wisselen en elkaar te inspireren.
Geef-economie
Marc zou het liefst zien dat de huidige economie wordt omgezet in een geef-economie.
Binnen de huidige economie stroomt geld altijd door middel van rente van arm naar rijk. Geldschepping en rente zorgen voor een ‘ groeidrang’ waardoor er ook altijd meer geproduceerd moet worden, en moet de economie exponentieel blijven groeien. De rente over die schulden wordt niet gecreëerd tijdens de geldschepping, daardoor ontstaat er een chronisch tekort aan geld.
In een geef-economie gelden andere principes. Deze worden genoemd in ‘het verhaal’ hierna.
Het verhaal
“Zolang je leeft in het verhaal – je eigen cultuur – zie je niet wat er aan de hand is. Daarvoor moet je er uit stappen. Dan zie je dat het belachelijk is wat we doen. Bijvoorbeeld het idee dat groei oneindig door kan gaan En dat de wetenschap op het punt staat alles te begrijpen. Maar laten we eerlijk zijn: we weten nog steeds bijna niets.”
“Het moet eerst allemaal mis gaan om het weer goed te laten komen. We moeten een nieuw verhaal verzinnen en dit na de volgende crisis gaan leven. Ga er maar vanuit dat het klimaat niet meer te redden is – een grotere crisis kan ik me niet inbeelden. Door te proberen hierop meer controle uit te oefenen zal het er niet beter op worden. Pas als we de controle loslaten ontstaat iets veel mooiers dan we als mens ooit zelf hadden kunnen verzinnen. Het blijkt dat ons klimaat veel gevoeliger is voor menselijk ingrijpen dan we voor mogelijk houden. Misschien kan het ook veel sneller herstellen als we de complexiteit die bij natuurlijke processen hoort weer toelaten.”
Marc laat zien aan de hand van een voorbeeld waartoe de controle van de mens leidt.
“Kijk”, zegt hij, “naar de slakken in de tuin. Door deze slakken te bestrijden, dus door hun aantal onder controle te krijgen, werk je juist het tegenovergestelde in de hand. Als mens verstoor je namelijk door ingrijpen de balans tussen de slakkenpopulatie, het voedselaanbod en de roofdieren die op de slak jagen. Als je als mens geen controle hierop uitoefent, dus niet de balans verstoort, zal de schade die de slak aan de gewassen toebrengt veel minder zijn dan wanneer je de slakken gaat bestrijden. Zowel de slak, het voedselaanbod als de roofdier van de slak hebben hun functie binnen dit evenwicht. Ingrijpen van de mens verstoort het alleen maar.”
En daar wringt de schoen.
Voor Marc Siepman ziet de oplossing er namelijk als volgt uit, de enige manier zegt hij om te overleven is:
– Het bezit afschaffen (dit is niet meer dan een belemmering)
– Een nieuw soort economie instellen, namelijk een geef-economie
– Hierdoor krijgt iedereen gelijke kansen
– Het doel van de economie moet worden: geef alle organismen toegang tot de basis van het leven. Met andere woorden: deel het leven met al het andere leven. Ieder organisme heeft evenveel recht op leven. Slakken, muggen, teken. Er zijn geen schadelijke organismen, het probleem is disbalans.
Want voegt hij hieraan cryptisch toe: “De grootste veroorzakers van problemen zijn oplossingen.”
We zien slakken, deze zijn slecht voor mijn groente, dus zien we als oplossing dat ze dood moeten. Terwijl we zonder in te grijpen geen disbalans veroorzaken, omdat de natuur zelf evenwicht vindt. Hierdoor zal ook het aantal slakken afnemen en afgestemd zijn op zowel voedselaanbod als roofdieren.
Leven zoals Marc en zijn gezin
Denkt Marc dat het mogelijk is dat we allemaal zo zouden kunnen leven als zij?
“Natuurlijk”, zegt, Marc. “Mensen kunnen vele malen meer dan ze denken, geleerd hebben en dan op hun diploma staat. Alles is ingekaderd. Doordat we bijvoorbeeld spreken over ‘de oplossing’ in plaats van over ‘de oplossingen’ beperken we ons, terwijl een mens juist in staat is talloze oplossingen te bedenken en vooral: te laten ontstaan. Als we elkaar vertrouwen schenken, heffen we deze beperkingen op.”
Wereldvoedselproductie
Gelooft hij dat het mogelijk is om de wereldbevolking te voeden als we zouden stoppen met industriële landbouw? “Jazeker”, antwoordt hij, “we produceren nu voor 13 miljard mensen en gooien 40 procent van ons voedsel weg. Maar liefst 70% van ons voedsel wordt door kleinschalige boeren geproduceerd. Laten we produceren daar waar nodig, dus het westen moet stoppen met parasiteren op andere landen. We moeten stoppen met de huidige omvang van de vleesproductie, die 75% van het landgebruik voor zijn rekening neemt. We moeten een ander doel stellen, de voedselproductie moet voortaan ten dienste zijn van alle organismen. Als mens moeten we met alle organismen gaan delen. We moeten weer uit ecosystemen gaan eten, niet uit monoculturen.”
Cursussen
Marc Siepman geeft vijf verschillende cursussen en workshops:
- de cursus Dweilen met de kraan dicht (over systeemdenken, samen met zijn vrouw Caroline)
- de Cursus Humisme (over natuurlijke bodemvruchtbaarheid, er is ook een gratis online cursus humisme)
- de cursus Ondergronds gezwam (over de bodem onder een voedselbos)
- de workshop Composteren kun je leren (met praktijkgedeelte)
- de workshop Voor wat hoort niks (over economie)
Aan alle cursussen kun je gratis meedoen en achteraf een vrijwillige bijdrage geven.
Na twee uur sta ik weer buiten. De natte sneeuw heeft plaatsgemaakt voor droge koude lucht. Ik loop terug naar het station en denk na over de kracht van het idealisme van Marc Siepman. Vrijblijvend en onvoorwaardelijk geven betekent dat hij een uiterst positieve kijk op de mens moet hebben. Hij geeft en daardoor nodigt hij iedereen uit onvoorwaardelijk te ontvangen. Dat wil zeggen niemand hoeft een tegenprestatie te leveren en toch geven mensen hem voldoende zodat hij met zijn gezin in zijn onderhoud kan voorzien, maand na maand. Zij doen dit zonder dit met elkaar af te spreken, maar samen houden ze toch de verbinding in stand zodat Marc zijn werk kan blijven doen. Zelfs zonder vaste afspraak komt het goed. Ligt daar niet de angst van de meeste van ons? De angst dat wanneer we geen tegenprestatie afspreken, niet nadrukkelijk voor onszelf opkomen, we zullen verhongeren of van de kou omkomen?
Rob Vellekoop, 4 februari 2018