De populariteit van voedselbossen zit in de lift. Alleen al in dit najaar komt er in Nederland in een klap 20% bij komt. Het gaat om drie percelen in Schijndel van 20 hectare samen op initiatief van de stichting Voedselbosbouw Nederland.
Stichting Voedselbosbouw Nederland (VBNL) is in juni 2016 opgericht door Wouter van Eck, Marc Buiter, Bart Lensink, Fransjan de Waard en Evelyn Derksen. Zij houden zich bezig met ontwikkeling en exploitatie van nieuwe en bestaande voedselbossen in Nederland. Het doel is de bevordering van een duurzame voedselvoorziening die lekker, lokaal en gezond is.
De ontwikkeling van een groot voedselbos in Almere Oosterwold is de directe aanleiding voor de oprichting van de stichting VBNL. Inmiddels hebben ze ervoor gekozen om met name projecten die groter zijn dan 5 hectare te ondersteunen.
Op drie percelen van samen 20 hectare in Schijndel komt in de komende jaren het grootste productievoedselbos van Nederland. Het wordt gerealiseerd op gronden van Groen Ontwikkelfonds Brabant.
“Voedselbossen zijn bij uitstek geschikt om landbouw en natuur samen te brengen, op een manier dat zowel de biodiversiteit wordt verrijkt als dat boeren er een goede boterham aan kunnen verdienen”, zegt Wouter van Eck van de stichting Voedselbosbouw Nederland.
Mary Fiers, directeur van Groen Ontwikkelfonds Brabant, is overtuigd van de meerwaarde van een grootschalig, agrarisch voedselbos: “De voedselbossen zijn de hobby voorbij. Een voedselbos van de omvang zoals die in Schijndel wordt gerealiseerd moet op termijn winstgevend worden. Dit initiatief is wat ons betreft een mooi voorbeeld van ondernemende natuur. Met winst voor de biodiversiteit van het gebied en uiteindelijk ook winst voor de agrariër die het gaat exploiteren.”
Start in najaar
Volgens Van Eck is echter pas na een aantal jaar sprake van een reële oogst, al kan hij zelf niet zeggen na hoeveel jaar exact. De ontwikkeling van het fenomeen voedselbos staat dan ook nog in de kinderschoenen, maar steeds meer mensen gaan het nut ervan inzien. Een bos heeft volgens hem tijd nodig om ook echt bos te worden. Er wordt gestart met de hagen voor beschutting, gevolgd in november met appelbomen, hazelaars en bessenstruiken. Ook daarna komt er ieder jaar nog nieuwe aanplant.
Voedselbos
Het voordeel van voedselbosbouw is dat je niet hoeft te sproeien, er is geen bemesting nodig. De natuur zorgt zelf voor de noodzakelijke balans. Zo eten bijvoorbeeld vogels de rupsen die schadelijk kunnen zijn voor de oogst. Landschappelijk sluiten de bossen prima aan bij de al bestaande populierenbossen in Schijndel.
Een voedselbos wordt ontworpen naar het voorbeeld van een natuurlijk bos met zeven tot negen vegetatielagen waarin overblijvende, eetbare soorten overheersen. Er groeit alles wat ook in een bos voorkomt, bomen, struiken, kruiden en knol- en wortelgewassen tot bodembedekkers, klimplanten en schimmels. Een voedselbos is meer dan een bos met eetbare soorten. Afhankelijk van het seizoen varieert de oogst in allerlei soorten fruit, noten, zaden, groenten, wortels, knollen, paddenstoelen, eetbare bloemen en honing. Daarnaast levert een vitaal voedselbos ook producten zoals hout, medicinale kruiden en zaai- en plantgoed.
100 ha
Het oudste voedselbos van Nederland ligt in Groesbeek en is aangelegd in 2010. Sindsdien maakt het idee een stormachtige groei door in ons land en is er voor meer dan 100 ha aan permacultuur bossen aangelegd, die op termijn de landbouw en ons landschap drastisch gaan veranderen.
Van kale maisakker tot eetbaar paradijs… Dat is het verhaal van voedselbos Ketelbroek. Het bevat de grootste collectie eetbare bomen en struiken van Nederland. Naast de meerjarige gewassen biedt het bos inmiddels ook onderdak aan een uitbundige biodiversiteit. Behalve talrijke zangvogels hebben bijvoorbeeld ringslangen, wezels en vuurvliegjes hier hun leefgebied.
De stichting van Akker naar Bos is eveneens met voedselbosbouw bezig. Zij zet zich intensief in voor de promotie van natuurlijke landbouw in Nederland en België. Zij hebben het initiatief genomen voor het in kaart brengen van alle voedselbosinitiatieven in ons land. Zij organiseren cursussen, bijeenkomsten en congressen.
Natuurlijke landbouw betekent zonder menselijk ingrijpen het verbouwen van producten op het land. Dit houdt in dat de boer continu de afweging maakt wat hij over kan laten aan de natuur en waar hij begint te sturen. Bij natuurlijke landbouw wordt geen gebruik gemaakt van chemicaliën, kunstmest en genetische manipulatie.
De stichting vindt dat ‘De huidige vorm van landbouw ecologisch, economisch en moreel failliet gaat wordt door steeds meer wetenschappelijk onderzoek onderbouwd’.
Er is sprake van een dalende bodemkwaliteit, afname van biodiversiteit, een grote bijdrage aan de opwarming van de aarde, vervuiling van het grond- en oppervlaktewater door meststoffen en medicijnen en een toenemende resistentie van bacteriën tegen antibiotica. Economisch gesproken zijn er steeds steunmaatregelen nodig van de EU of landelijke overheid om de voedselproductie in stand te houden. Niet de technologie hoort de basis van de landbouw te zijn maar de natuur.
Rob Vellekoop, 9 juni 2018
