Martelingen in Riga

Schrikken we nog van een dergelijke titel of zijn we eraan gewend geraakt? Een rondgang door martelland van vroeger tot nu, van de Czeka in Riga naar de CIA in Guantanamo Bay. Van Letse verzetsstrijders tot Julian Assange. Leren we dan nooit iets van het lijden dat we elkaar aandoen?

In 1939 heeft de Sovjet Unie het nietige Letland ingenomen. Om het verzet te breken en uit wantrouwen tegen de bevolking gebruiken ze een statig gebouw in Art deco stijl aan de Brivibus Iela nummer 61 in Riga. Meestal gaat hier ’s nachts de poort open om gevangen genomen burgers hier op te sluiten en te ‘behandelen’. Dat is een activiteit van de gevreesde Czeka (later KGB), de geheime politie van de USSR. Deze activiteit voeren ze uit tot 1991 met een kleine pauze wanneer nazi Duitsland Letland bezet.

De geheime dienst licht de burgers meestal ’s nachts van hun bed. Aanvankelijk zijn het verzetsstrijders en critici van het bewind, later kunstenaars en schrijvers. Aan familie en relaties wordt geen informatie verstrekt. Bij aankomst in het statige gebouw worden ze verhoord om hun biografie te kunnen optekenen. Daarna moeten ze hun kleding uittrekken en worden ze grondig gefouilleerd alsof ze nog even wat hebben kunnen meenemen. Hun kleding krijgen ze later terug ontdaan van knopen, linten, elastiek en dergelijke om te voorkomen dat ze daarmee zelfmoord plegen. Iedere stap brengt meer vernedering.

Ze worden opgesloten in kleine ruimtes met te veel mensen zodat mensen ook op de grond moeten liggen of in een dergelijk enge cel dat ze alleen maar rechtop kunnen blijven staan. De cellen zijn bijna allemaal te heet gestookt, tenzij je gestraft wordt met de isoleercel waar het juist ijzig koud is. Tussendoor worden ze verhoord en voornamelijk psychisch gemarteld, zo wordt er bijvoorbeeld voor gezorgd dat ze zo min mogelijk kunnen slapen. Tijdens het verhoor wordt gedreigd hun familie op te pakken als ze niet willen meewerken.

Ieder detail wordt gebruikt om medemensen, want dat zijn het nog steeds, te kwellen. Het voedsel dat de gevangenen krijgen is half verrot. De potten waarin gekookt wordt dienen ook om het drinkwater te koken en doordat deze amper gereinigd worden heeft het altijd diezelfde rotte smaak.

De meesten komen niet meer levend uit deze hel. Bijvoorbeeld in 1941 executeert de Czeka meer dan 180 gevangenen met een enkel pistoolschot. Slechts een enkel persoon slaagt erin zelfmoord te plegen. Hij springt dwars door een niet getralied raam op de vijfde verdieping naar beneden. In 1991 stort de Sovjet Unie in, wordt Letland onafhankelijk en de KGB gevangenis gesloten.

Helaas is er weinig veranderd. Nog steeds wordt er wereldwijd gemarteld, ook door onze bondgenoten. Degenen die aan de macht zijn hebben namelijk steeds gelijk. Als zij vinden dat potentiële terroristen opgepakt en gemarteld moeten worden in Guantanamo Bay dan hebben zij gelijk omdat de machthebbers dit bepalen.

Wanneer de details naar buiten komen over het martelprogramma van de VS (zie onderzoek martelpraktijken ) is de ontvangst lauw, bijna ongeinteresseerd (een van de medewerkers van toen, staat nu zelfs aan het hoofd van de CIA). De regering heeft de macht. Zij zullen wel weten wat ze doen in het belang van het land.

Julian Assange, de Australische klokkenluider die de gruwelpraktijken van de VS in Irak wereldkundig maakte, heeft jaren in de ambassade in Londen gezeten omdat hij bang was zodra hij buiten kwam opgepakt te worden. Dat laatste klopte. Ondertussen zat hij daar wel 6 jaar lang opgesloten. Ook dit kan je rustig marteling noemen door de autoriteiten. De VS zint op wraak en belangrijke politici hebben zelfs aangegeven dat ze willen dat hij vermoord wordt!

En dat allemaal omdat een journalist de waarheid over een land naar buiten brengt. Ondertussen dreigt uitwijzing van Assange naar de VS waar hij voor een speciaal tribunaal zal moeten verschijnen. Hij kan nu al tot meer dan 170 jaar gevangenis krijgen. Eigenlijk krijgt hij dezelfde behandeling als kunstenaars en schrijvers in de toenmalige Sovjet Unie, zodra zij vertelden hoe slecht het ging in hun land, konden ze verbannen worden naar een strafkamp in Siberië waar de meesten niet meer levend van terug keerden.

In Letland is in 2016 een archief vrijgegeven waarin alle Letten staan vermeld die hebben samengewerkt met de KGB. Zij zijn nooit vervolgd voor hun medeplichtigheid, terwijl zij vaak vooraanstaande posities innemen in de huidige maatschappij. De Letten zijn hierover hopeloos verdeeld. Toch hebben zij ernstige misdaden begaan of hieraan meegewerkt net als hun collega’s in de VS.

Zolang de bevolking zich over marteling niet kan opwinden, zal dit doorgaan. Daarvoor is het echt geen vereiste dat de staatvorm een dictatuur is. In democratieën wordt eveneens gemarteld. Voeren zij dan de wil van het volk uit? 

Rob Vellekoop, 12 juni 2019