De aarde biedt een enorme verscheidenheid aan verrassingen, voor wie er oog voor heeft. Een daarvan is de amanita muscaria of vliegenzwam. Deze bijzondere paddenstoel is al duizenden jaren bekend maar helaas in onze ‘moderne’ tijd afgedankt als ‘levensgevaarlijk’. Evenals andere wonderen van de natuur die niet passen in het verhaal van de Matrix omdat zij mensen motiveren tot denken, fantaseren en creëren. De drie activiteiten waar Big Brother allergisch voor is. Geniet van wat de vliegenzwam, Rabenbrot of Fly agaric ons te bieden heeft. Deze paddenstoel is bezig met een opmerkelijke come back. Mensen zien hem opeens weer staan.

Geschiedenis

Dit is het opmerkelijke verhaal van de vliegenzwam, die duizenden jaren lang door tal van volkeren gebruikt is en opeens eind 1800 als levensgevaarlijk wordt buitengesloten. Deze historie doet denken aan het cannabis-verhaal.

Hij is de traditionele toverpaddenstoel van Siberische sjamanen. Je komt hem bijna overal op aarde tegen. De gedroogde hoed van de zwam gebruikten sjamanen in Siberië en Noordoost- Azië om in een staat van trance te raken. De paddenstoelen worden vaak als dwergen aangeduid. Ze spelen een hoofdrol in kinderliedjes, bijvoorbeeld “Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen..”

Bij de taoistische alchemisten diende vliegenzwamextrakt als toevoeging aan eeuwig-leven-elixers.  In Hundoe Kush (800  kilometer lang dat zich uitstrekt van Afghanistan tot Tazjikistan.) werden als ritueel stukken van de vliegenzwam gekookt met groot springzaad en geitenkaas.

Ook wordt deze paddenstoel in verband gebracht met de klassieke magische planten Haoma en Soma. Veel etnologen geloven dat Soma, wat immigranten naar India meebrachten, niets anders was dan Amanita muscaria.

De vedische religie manifesteerde zich aan de mens als een mystieke ervaring. Daarvoor werd somadrank genomen. Het zou zorgen voor een extatische versmelting met de eeuwigheid en de goden. Hij schonk visioenen van de werkelijke wereld, maakte onsterfelijk, onoverwinnelijk en verschafte een rijk liefdesleven.

De heksenzalf uit de middeleeuwen is naar alle waarschijnlijkheid een goedkope versie van soma. De Egyptenaren noemden het ravenbrood,  Rabenbrot, een aanduiding die je in het oosten en midden van Europa nog steeds tegenkomt. En bij de Germanen houdt het verband met Wodan en Odin. Kortom wie kende en gebruikte deze paddenstoel met rood-en-witte-stippen niet?

Mythen en sagen

Maar er is nog veel meer over deze wonderbaarlijke paddenstoel te vertellen. De naam ravenbrood is van Germaanse oorsprong en komt van de raven van Odin. Vliegenzwam komt waarschijnlijk van de vlieg als toverdier of de kracht van de paddenstoel die mensen laat vliegen.

De kerstman lijkt ook een relatie te hebben met de rood-witte paddenstoel. Kijk maar naar de kleuren van zijn kleding, rood en wit. De goedheilig man leeft op de noordpool. Dit betekent dat hij kan vliegen, net als de sjamanen. Hij is de meester van de rendieren die het meest geassocieerd worden met de paddenstoel. Terwijl de paddo zich volgens de een meestal onder berken bevindt en volgens de ander onder dennenbomen.

In zijn boek “Mushrooms and Mankind“, van James Arthur, vertelt hij dat Amanita muscaria voorkomt op het noordelijk halfrond onder coniferen en berken in een symbiotische relatie. Volgens hem verklaart dit deels de praktijk van de kerstboom en het leggen van heldere rood-met-witte cadeau’s eronder.

“Waarom brengen mensen dennenbomen in hun huizen tijdens de winterperiode…?” Het is omdat onder de boom, de exacte locatie is waar je de meest gewijde substantie in het wild kon vinden, de amanita muscaria.”

Amanita Muscaria

De vliegenzwam is de bekendste vertegenwoordiger van de paddenstoelen. Je herkent hem al van ver aan zijn rode of oranje-gele hoed met witte stippen. Het eerste wat zichtbaar wordt van deze paddenstoel is een wit kegelvormig kopje dat spoedig tot hoed uitgroeit. Aan de rand van de hoed hangen witte lamellen. Hij komt voor in bossen en lanen en bij naald- en loofbomen. Nadat de witte stippen door de regen zijn afgespoeld lijkt hij op de eetbare Keizersamaniet (Amanita caesarea)  die in het Middellandse Zeegebied voorkomt.

De stoel groeit van juli tot december, kan 6 tot 15 cm groot worden.

Hij komt in tal van varianten voor, de geinteresseerde kan via deze link zijn hart ophalen.

Giftigheid

Al in de zestiende eeuw maakt de Botaniker Jean Bauhin melding van de paddenstoel der gekken. Volgens overlevering bestaat er een relatie tussen de paddenstoel en de pad, het dier van de heksen. Hij staat evenals zij in contact met duistere machten en aan de andere kant met de maan en de regen. De populaire Engelse naam is toadstool.

Al deze schijnbaar onsamenhangende details duiden op een algemene overeenkomst, namelijk het sjamanistische gebruik van de vliegenzwam.

Modern onderzoek is het erover eens dat de Amanita muscaria giftig is, maar niet dodelijk giftig is. Dit in tegenstelling tot de Amanita phalloides (groene knolamaniet), die absoluut wel dodelijk is.

Amanita dreamer

Het is opvallend dat de liefhebbers van deze paddenstoel hierover met zoveel passie spreken. Een voorbeeld is de dame die zichzelf presenteert als amanita dreamer. Zij geeft aan dat ze met hulp van de paddenstoel haar depressies heeft leren overwinnen! Zij heeft een enorme bron van kennis beschikbaar gesteld via haar website Amanita Dreamer.

Song of the Mukhomor

Een film uit 1985 die verslaat hoe Siberische sjamanen de paddenstoel gebruiken.

Rob Vellekoop, 6 februari 2022