Zij parasiteren op hun gastheer. Het is onduidelijk op welke manier zij zijn binnengekomen, maar als zij eenmaal vastzitten raak je ze niet meer kwijt. Het lijkt of de gastheer onder hun aanwezigheid lijdt, maar dat is niet het geval. Dat kan je meestal al vanaf een afstand zien. Vergis je niet in deze asielzoekers, zij worden omgeven met een aura van geheimzinnigheid en kracht. Ik heb een aantal van hen onder mijn hoede genomen en heb daar speciale ervaringen mee. Sterker nog ik begin mij ook steeds meer een asielzoeker te voelen.
Onderkomen
Iedere dag maak ik een lange wandeling door de velden en bossen van ons dorp. Onderweg kom ik van alles tegen, wat aantrekkelijk en heilzaam is. Mijmerend loop ik door een heuvelachtig landschap met prachtige vergezichten die iedere dag er anders uitzien, driehonderdvijfenzestig dagen per jaar. In de zomer zitten ze verscholen in het gebladerte, maar ik weet toch dat ze er zijn. In de winter echter is er geen camouflage meer en kunnen ze zich niet meer verstoppen. Dat is de tijd waarin ik ze opzoek.
Je zult je waarschijnlijk afvragen waarom ik dergelijke parasieten bezoek. Dat komt omdat ik niet om ze heen kan. Iets in hun voorkomen trekt me aan. Dat komt waarschijnlijk omdat ze met een zekere geheimzinnigheid zijn omgeven. Ik bied ze dan ook graag een warm onderkomen in mijn schuur.
Zeventig jaar
Ze kunnen gemiddeld zeventig jaar worden, dat ligt iets onder de gemiddelde leeftijd van een Europeaan. Klimaatactivisten zijn gek op deze verschijning want hij neemt CO2 op. In vroeger tijd was hij geliefd bij druïden, maar door velen ook verdacht van een band met boze geesten. Als je hem plukt, breek je eenvoudig een takje door, tenzij je zoals de druïden speciale krachten aan dit warse struikje toekent. Als deze groeide aan een eik beschouwden ze hem als heilig en mocht hij alleen met een gouden sikkel worden afgesneden.
Dit bolvormige struikje dat aan diverse bomen groeit, heeft zich heeft vastgezogen aan zijn gastheer. Van hem ontvangt hij water en minerale zouten. Velen vinden dat hij zijn broodheer ernstig tekort doet. Hij leeft op allerlei bomen en struiken vaak ver boven de grond.
Daar is hij op een bijzondere manier terechtgekomen. Vogels eten de kleverige bessen en het sap komt dankzij hen in contact met de stam. Dit penetreert de stam en laat zijn wortels hierin groeien. Hij zit heel stevig vast en betrekt zijn voeding volledig van de boom.
Hij komt in 1200 variaties voor in Europa, Azië, Afrika, Australië en Amerika.
In het Nederlands heeft hij wel twintig namen, maar de bekendste is Maretak of tak van het kwade. Verder kennen we hem onder andere als Duivelsnest, Duivelsgras, Heksennest, Donderkruid, Heksenbezem en Slangentong. Zoals je ziet zijn de bewoners van de laaglanden niet bijster gek op dit stukje natuur. In ons land is hij te vinden op de weinige kalkhoudende gronden die er zijn, namelijk in Limburg.
What’s in a name?
Hij tiert ook welig in Groot-Brittannië en Frankrijk. In deze laatste gebieden waren de Keltische of Gallische druïden druk met de struik in de weer, trouwens eveneens in de VS. In de Angelsaksische gebieden is hij gekend onder de naam Mistletoe en beleeft hij nog iets van zijn oude glorie rond de kerstboom.
Als je kijkt naar de Keltische benamingen dan komt de plant er heel wat beter af. De oude Schotten waardeerden de struik met de namen ‘Uil-ioc’, wat zoveel wil zeggen als allesheler en ‘Sùgh an Daraich’ – sap of het beste van de eik. De oude Ieren refereerden ernaar als ‘Drualas’, kruid van de druïden. De voorouders van de Welshman hadden er een kort onuitspreekbaar woord voor ‘uchelwydd’ dat is een plant die groeit onder bomen en met witte bessen.
De oude Bretagners hielden het echter op ‘Herbe de la Croix’, naar een oude legende dat het kruis werd gemaakt van dit hout waarna God het strafte door er een parasiet van te maken. Zo zullen de Kelten het op het Europese vaste land zeker niet hebben genoemd.
Deze hele naamgeving is toch een hachelijke zaak, want de druïden gaven hun kennis enkel oraal door, dus het blijft giswerk.
Eigenzinnige
Toen ik een zakje met stengels, blaadjes en bessen verzamelde voelde ik geen kwaadheid bij dit aparte eigenzinnige stukje natuur. Heel voorzichtig heb ik iets van de struiken afgehaald, uit respect zodat hij die zeventig jaar zeker gaat halen. Ik doe dat op aanraden van Maria Treben. In haar boek raadt ze dit kruid aan voor diverse doeleinden, die ik hier niet mag schrijven van de EU, omdat ik anders een gezondheidsclaim zou leggen.
In de maanden oktober tot en met december kan je ze verzamelen. De witte doorschijnende besjes zijn echter giftig (er zijn ook varianten met rode bessen). Ik hang ze op in mijn droge schuur aan een touw en neem regelmatig een paar van de blaadjes en stengels om thee van te maken.
De Kelten kenden hele positieve eigenschappen toe aan de Maretak. Waarschijnlijk dankt hij zijn negatieve bijnamen aan de Kerk die alles bezoedelde wat een verbinding had met een ander geloof of religie. Met de takken haalden de druïden voor het nieuwe jaar geluk en vruchtbaarheid binnen, dankzij de verbinding met de gulden roede!
Overeenkomst
Het is een wonderlijke combi, zo’n maretak hangend aan een boom waarvan je direct ziet dat hij er niet thuishoort. Desondanks haalt hij een bewonderenswaardige leeftijd, tenzij hij voortijdig wordt geplukt. Het is een asielzoeker die zich ergens comfortabel vestigt, net als ik. Alleen hang ik niet in een boom, maar ik hang wel rond in de natuur van het land waar ooit de Kelten en hun druïden zich ophielden.
Vaak hullen zich de hellingen tijdens mijn wandeling in een dromerige mist van de bergen die dan blauw zijn. Ik mijmer wat en voel me heel verbonden met de natuur en de oorsprong van het leven hier op deze mooie plek.
Ik begrijp het gevoel van respect van de druïden. Ergens rondom de wisseling van de seizoenen, tijdens de kortste dag van het jaar die meestal heel donker is, sneden zij de maretak van een eik met een gouden sikkel. Dat is op zich al een mirakel, want een krachtige eik staat een dergelijke indringer namelijk niet zo maar toe, dus zie er maar eens een te vinden.
De afgesneden mistletoe mocht niet de grond raken, immers hij groeit tussen hemel en aarde. Feitelijk heeft hij iets bovennatuurlijks, hij zweeft eerder dan dat hij de grond raakt. Daarom werd hij opgevangen in een doek en naar beneden gebracht.
We zijn ettelijke duizenden jaren verder, maar de maretak groeit nog steeds in allerlei soorten bomen. Hangend, zwevend in een eik heb ik hem nog niet gezien, maar dat komt nog. Want de vogels blijven zijn kleverige doorschijnende witte bessen eten. Het sap blijft proberen zich te hechten aan norse boomstammen, doorboort ze en zuigt zich vast. Daarna groeit hij en geeft op zijn beurt weer bessen af om de traditie van de mistletoe voort te zetten. Zodat ik er uiteindelijk weer een zal tegenkomen in een eik.
Viscum Album
Maretak is een van de 36 kruiden die Maria Treben in haar boek beschrijft. Ik zal het komende jaar steeds een van deze planten beschrijven en verzamelen op het moment dat zij voor gebruik verzameld moeten worden. Dat is meestal in de bloeiperiode. Daarna maak ik er thee van of een tinctuur. Ook probeer ik de meeste soorten ook in mijn kruidentuin te laten groeien.
Naslag
Rob Vellekoop, 29 november 2022
Geef als eerste een reactie