Marinaleda, een utopie op weg naar de vrede, dat is het motto van het Spaanse dorp. Deze plaats voert al meer dan 40 jaar een succesvol utopisch experiment uit onder de bezielende leiding van Juan Manuel Sánchez Gordillo. Een experiment dat navolging verdient en bewijst dat het mogelijk is ondanks de strikte grenzen van de maatschappij met elkaar een goed leven te leiden door meer te delen en samen te leven. Dit lukt echter niet zonder slag of stoot.

Coöperatie

Na de dood van dictator Franco (1975) kwam er meer politieke ruimte in Spanje. Sánchez Gordillo won de verkiezingen in 1979 en nam zijn dorp (nu bijna 3.000 inwoners) op sleeptouw. Hij liep als burgemeester al direct tegen grootgrondbezitters en autoriteiten op. Na een indrukwekkende reeks acties met zijn dorpsgenoten slaagden ze er na jaren van strijd in 1991 in 1200 ha landbouwgrond van grootgrondbezitter hertog Infantado te kopen tegen een onbekend bedrag. De acties varieerden van een hongerstaking met zevenhonderd dorpelingen tot gebiedsbezettingen, blokkades en een mars op Madrid.

In de annalen van het dorp staat letterlijk:”Voor het eerst in de 5000 jaar geschiedenis van Andalusië verwezenlijkten we de oude droom van het land voor degenen die het bewerken”. Ook dat het dorp geen landeigenaren meer nodig heeft om elke dag te kunnen eten en dat de arbeiders de plaats niet meer hoeven te verlaten om werk te zoeken. “Dat we een einde hebben gemaakt aan de uitbuiting, omdat de meerwaarde die door de arbeider wordt gegenereerd, wordt geherinvesteerd en verdeeld voor het collectieve welzijn van de arbeiders zelf.”

Deze gronden zijn ter beschikking gesteld aan het dorp via de landbouwcoöperatie van Marinaleda, Los Humosos. De winst die de coöp maakt is bestemd om nieuwe banen te creëren.

Rode zondagen

Daarnaast doen de bewoners elk twintig dagen per jaar vrijwilligerswerk, tijdens de zogenaamde Rode Zondagen. De bewoners die bij de coöp of het het gemeentebestuur betrokken zijn, verdienen allemaal even veel, dat wil zeggen 1200 euro (2019) voor een 35-urige werkweek.

Op deze zondagen verrichten de inwoners gratis straat- en tuinreparaties, helpen ze bij de zelfbouw van de huizen of werken ze binnen de landbouwcoöperatie.

“Het idee van deze zondagen van vrijwilligerswerk is om te proberen andere waarden in ons geweten te genereren die niet simpel weg geld opleveren, maar die essentieel zijn voor elk project dat zichzelf links noemt.”

Huizenproject

En er is een uniek huizenproject waardoor alle bewoners goedkoop kunnen wonen.

Dat is als volgt gegaan. De gemeente heeft onder leiding van de toenmalige burgemeester Juan Manuel Sánchez Gordillo duizenden meters grond rondom de gemeente onteigend. Toen ze eenmaal grond hadden zijn ze naar eigen zeggen begonnen geld te eisen van de centrale en regionale overheden om huizen te bouwen.

De grond wordt kosteloos overgedragen aan de zelfbouwer, samen met materialen die van de Andalusische overheid ter beschikking zijn gesteld, metselaars en andere specialisten.

De gemeente stelt dus grond, materialen, en een bouwtekening ter beschikking, waarna de toekomstige eigenaren zelf aan het werk gaan. Voor een bedrag tussen de 12 en 15 euro aflossing per maand mogen ze zelf een huis van negentig vierkante meter bouwen. Dit huis mag niet verkocht worden, maar wel aan familie mogen doorgegeven. Dit om speculatie te voorkomen.

De plaats in het achterland van Malaga vindt overigens nog steeds een politiekorps overbodig.

Arbeidersparlement

Het beleid van het dorp wordt bepaald tijdens openbare dorpsvergaderingen. Daar wordt vastgesteld waar de middelen van de centrale en regionale overheid en de opbrengst van de coöperatie voor gebruikt worden. Dus voor een medisch centrum, speelplaats, straatverlichting, crèche, bejaardenverzorging, asfalt.

Ze gaan ervan uit dat ‘de beste burgemeester het volk is’.

Deze vergaderingen staan open voor alle inwoners die het recht hebben om te spreken en te stemmen over alle besproken kwesties. Dat betreft dus ook belastingen, begroting van de gemeenteraad, e.d. Er zijn tussen de 400 en 600 mensen die deelnemen tijdens 25 tot 30 vergaderingen per jaar.

Wanneer er een specifiek probleem is in een bepaalde wijk of straat worden de bewoners uitgenodigd hiervoor samen een oplossing te vinden en hierover te stemmen.

Energie

In 2023 is Gordillo na meer dan 40 jaar burgemeesterschap opgevolgd door Sergio Gomez Reyes. Deze heeft zich als doel gesteld het unieke project in stand te houden en waar nodig aan te passen.

Hij heeft een nieuw project aangekondigd. De gemeente wil energie volledig openbaar maken, zodat er voor elektriciteit niet betaald hoeft te worden. Ondanks de vele wettelijk opgeworpen obstakels willen ze een zonnepark gaan creëren. Op deze manier hebben ze uiteindelijk publieke energie, publieke grond en sociale woningbouw.

Andere openbare diensten zijn toegankelijk voor iedereen: kinderopvang kost 12 euro per maand, het gemeentezwembad kost 6 euro voor een seizoenspas.