Sinds de vondst van de rollen bij Naq Hammadi is Gnosis populairder dan ooit. Sinds het begin van onze jaartelling bieden gnostici een alternatief voor godsdiensten, dus niet alleen voor het christendom. Ondanks vervolgingen en moordpartijen leeft het gnosticisme nog steeds voort. Dit is te danken aan de  mondelinge overdracht van hun ideeën, waardoor deze roep om vrijheid niet tot zwijgen kan worden gebracht.

En het wordt nog mooier: een keurig omlijnd en afgebakend geheel is de gnosis niet en zal dat ook nooit worden, want dat is namelijk de essentie van hun eigenzinnige manier van ZIEN.

Blind

Ik zet de verschillen tussen traditionele godsdiensten en gnosis kort op een rijtje, waarbij eerlijkheidshalve vermeld moet worden dat er geen eensluidende gnosis bestaat:

• Geen blind vertrouwen in de autoriteit van de godsdienst, maar vertrouwen de gnostici op eigen waarneming en ervaring.
  Waarom zouden we geloven wat godsdienstleraren ons voorhouden? Zijn we dan niet in staat om zelf ons pad te kiezen, hebben we daar werkelijk zogenaamde gezagsdragers voor nodig, die beter weten op welke manier we met het hiernamaals moeten omgaan, dan wijzelf? Trouwens hoe kunnen we zeker weten dat zij het beste met ons, hun volgelingen, voor hebben? En is het wel waar wat ze beweren?

Godsfiguur

• Geen aanbidding van een godsfiguur of vervanger van god, maar het waarderen van de ontdekking van de herinnering aan een zogenaamde goddelijke vonk die in ieder van ons is.
  De gnosis is wat wij er zelf in leggen of in willen zien. Er zijn mensen die verbanden leggen met de vondsten bij Naq Hammadi, maar er is niemand die ons kan garanderen dat we daarmee op de goede weg zijn. Nee, dat is iets wat ieder voor zich zelf moet bepalen. Dat is de vrijheid die gnostiekers zichzelf kunnen geven. Voor de een bestaat er een god die alles overziet, en voor de ander zijn we onderdeel van het Al. Het maakt niets uit, het enige wat telt is jouw beleving, jouw inzicht in jezelf, daarbij is niet van belang welk hulpmiddel je daarvoor gebruikt om zover te kunnen komen. Gebruik Boeddha of Jezus, wat mij betreft de planeet Jupiter. Dat alles is om het even. Jouw ervaring is het enige wat van belang is.

 

• Een herder, leider of goeroe ontbreekt omdat daarvoor in de plaats het zelfvertrouwen staat. De mens is uitstekend in staat volgens de gnostici om de vonk bij zichzelf te ontdekken, daarvoor heeft hij of zij geen leider of menner nodig.
  Dit klinkt heel logisch en dat is het wat mij betreft ook. Hoe kan iemand anders jou sturen in de richting van een ervaring, terwijl we zelfs niet weten van elkaar op welke manier we dingen beleven? Ieders gevoel is immers het meest persoonlijke dat een mens bezit.

Herder

• De verantwoordelijkheid voor een geloof ligt niet bij geestelijken, maar heeft ieder van ons zelf.
  De herder die voor zijn schapen zorgt, hoort bij dit uitgangspunt. Daarvoor zijn nodig een herder en zijn schapen. De herder bepaalt de route waarlangs de schapen lopen en de weiden waarop ze mogen grazen. Daarnaast bakent hij de weiden af, niet alleen ter bescherming tegen de wolven, maar ook omdat hij geen schapen wil verliezen. Met andere woorden als je een (gelovig) schaap bent als onderdeel van de kudde, kijk je wel uit om achtergelaten te worden door de herder of je medeschapen.Je zorgt dat je binnen de gebaande paden blijft. En dat is nu net de valkuil. Dat zorgt ervoor dat je als bewust mens niet verder kan komen, door de grenzen die je worden opgelegd. Daardoor is het ook vrijwel onmogelijk je hart te kunnen volgen, als de herder dit niet goedkeurt. De verantwoordelijkheid daarvoor neemt de herder volledig op zich. Geloof in hem, in plaats van in jezelf is dan het credo.

Verlossing

• Waar verschillende godsdiensten verlossing verwachten als cadeau voor het geloof van de volgelingen, hopen gnostici op de ontdekking van zichzelf wat hen dichter bij begrip voor zichzelf en hun medemens zal kunnen brengen.
  Eigenlijk is het krijgen van verlossing, zoals dat wordt voorgesteld door bepaalde godsdiensten gebaseerd op een vreemde opvatting, namelijk die van schuld. Ieder mens is schuldig aan het zondigen, dus het ingaan tegen de tien geboden. Voor deze schuld moeten we boeten in de hel, maar daarvan kunnen we eventueel worden vrijgesteld, zeg maar verlost. Het blijkt namelijk mogelijk in hun visie dat je schuld kwijtgescholden kan worden, dus met een schone lei mag je verder.Je moet daarvoor echter wel voldoen aan enkele bindende door de kerk opgestelde voorwaarden.Vroeger was het bijvoorbeeld mogelijk voor de rijken deze af te kopen, je reserveerde daarmee voor jezelf een plekje in de hemel of je biechtte je overtreding op en dan besliste je priester hoe je van deze schuld kon afkomen. Gelukkig zijn er nog andere mogelijkheden. De gnostici zien een hele andere wereld voor zich, natuurlijk zien zij elk voor zichzelf wat anders. Ze leggen hun welbeleven echter niet in de handen van een dogma, maar nemen in eigen hand door op zoek te gaan naar zichzelf en hierin de waarheid, hun waarheid te vinden.

Zoek jezelf

• Het is voor gnostieken onmogelijk opgedragen of aangeleerde kennis te aanvaarden anders dan door eigen ervaring en inzicht.
  Ja, deze hakt er in! Dit is voor mij persoonlijk iets om heel enthousiast over te worden. Door hiervan uit te gaan moedig je namelijk aan dat ieder voor zichzelf zijn eigen waarheid bepaalt, zonder van anderen te kunnen eisen dat zij dezelfde denkbeelden gaan volgen. Vrijheid, blijheid in optima forma. Of zoals Van Kooten en De Bie het vroeger zongen “Zoek jezelf broeder, vind jezelf, zoek en vind alleen jezelf”. Neem dus niets voor zoete koek aan, evenmin de gnosis op zich.
• Het besef staat centraal, er is geen onderwezen ‘wijsheid’.
  En zo is het maar net. Wijsheid is niet te leren of te bestuderen, het is uitsluitend te vergaren door eigen onderzoek en het opdoen van ervaring.
• Er is niet 1 alles beslissend pad dat gelovigen horen te ‘bewandelen’, voor gnostieken zijn er miljarden wegen, en heeft ieder zijn eigen waarheid en route.
  Anders gezegd iedere ziel volgt zijn eigen pad, nu of in een later leven, totdat het inzicht in hem of haar bovenkomt van een herinnering die ieder van ons bezit.

Innerlijke reis

• Het gaat om de innerlijke reis, naar de eigen ervaring en het inzicht van de mens, zodanig dat hij of zij kan zien. De buitenwereld heeft daarbij geen belang.
  Dit is een heel sterk punt, zeker in de huidige tijd waar mensen wel erg veel een oplossing buiten zichzelf zoeken, alsof ze niet meer kunnen vertrouwen op hun eigen oordeel en visie. Tot mijn verdriet zie ik velen wijzen naar buiten, naar de sterren, of ontwikkelingen in de dimensies, in algemene groei van bewustzijn. Het wordt alles zo groot voorgesteld alsof de mens op zich te miezerig is om het grootse te kunnen omarmen.Het heeft er ook veel van weg dat veel mensen advies nodig hebben van anderen, van zeg maar bekende YouTubers die wel de wijsheid in pacht hebben, in tegenstelling tot hun naar kennis hongerende volgers. Komt het misschien omdat we bang zijn voor die reis naar ons innerlijk? Om vooral niet de pijnpunten te hoeven tegenkomen die ons doen vluchten naar dingen buiten onszelf, waarvoor we geen verantwoording dragen?
• Geen volgzaamheid of gehoorzaamheid zoals bij de meeste godsdiensten, maar zichzelf beschouwen als gids van de innerlijke reis.
  De enige stem die je gehoorzaamt is die van jezelf. Daarmee loop je het risico dat je valt, uitglijdt en op je gezicht gaat. Maar vergeet vooral niet daarna weer overeind te krabbelen en verder te gaan op JOUW pad.
• Er bestaat geen eensluidende gnosis. Deze kennis gebaseerd op inzicht in zichzelf kan namelijk niet worden voorgeschreven en degenen die dit wel proberen, bootsen een dogma na van een godsdienst. Zij hebben zich nog niet los gemaakt van het godsdienstdenken.

Als je een dergelijke rij tegenstellingen ziet bekruipt je de verbazing hoe het mogelijk is (geweest) dat de meeste mensen zo volgzaam een godsdienst zijn gaan omarmen, terwijl de vrijheid van de eigen innerlijke reis om de hoek ligt. Ik verwacht dan ook dat velen deze reis naar hun innerlijk de komende decennia zullen gaan ondernemen, waarbij steeds meer mensen de Nieuwe Wereld gaan zien, waardoor deze uit de as van de oude corrupte wereld zal oprijzen.

Voor diegenen die er toch nog wat Gnosis geschriften op willen naslaan is de volgende link misschien interessant.

Gnosis

Rob Vellekoop, 22 maart 2025